Tímalína máls

1

Til umsagnar

  • 1.–15.2.2022

2

Í vinnslu

  • 16.2.–14.7.2022

3

Samráði lokið

  • 15.7.2022

Skjöl til samráðs

Mál nr. S-26/2022

Birt: 1.2.2022

Fjöldi umsagna: 25

Drög að frumvarpi til laga

Heilbrigðisráðuneytið

Lýðheilsa og stjórnsýsla velferðarmála

Sóttvarnalög

Niðurstöður

Ráðherra mælti fyrir frumvarpi til nýrra sóttvarnalaga á 152. löggjafarþingi að teknu tilliti til nokkurra athugasemda sem bárust um samráðsgáttina. Frumvarpið náði aftur á móti ekki fram að ganga fyrir þinglok.

Málsefni

Frumvarp til laga um sóttvarnir sem hér er til kynningar og samráðs er samið af starfshópi heilbrigðisráðherra sem skipaður var 18. júní 2021 og skilaði drögum að frumvarpi 1. febrúar 2022.

Nánari upplýsingar

Heilbrigðisráðherra lagði fram frumvarp um breytingar á sóttvarnalögum á 151. löggjafarþingi sem miðaði einkum við að styrkja og skýra lagastoð fyrir opinberum sóttvarnaráðstöfnum. Frumvarpið varð að lögum í febrúar 2021 en við meðferð málsins hjá velferðarnefnd Alþingis kom m.a. fram að sú stjórnsýsla sem mælt væri fyrir um í núgildandi lögum væri að mörgu leyti ágæt en þarfnaðist úrbóta og skýringa. Þá sagði jafnframt að hlutverk sóttvarnalæknis og landlæknis með tilliti til stjórnsýslulegrar ábyrgðar og samspils við lög um landlækni og almannavarnir væri að nokkru leyti ábótavant. Nefndin sagði í áliti sínu að óheppilegt gæti reynst að ráðast í of víðtækar breytingar, m.a. á stjórnsýslu sóttvarnamála, í miðjum heimsfaraldri og gæti það valdið óvissu um hlutverk hvers stjórnvalds á viðkvæmum tíma, þegar hvað brýnast sé að verkefnaskipting væri skýr og boðleiðir vel þekktar. Nefndin tók samt fram að mikilvægt væri að vinna við endurskoðun laganna hefðist sem allra fyrst, óháð þeim faraldri sem nú geisaði, og að því sambandi væri mikilvægt að horfa til norrænnar löggjafar við endurskoðun sóttvarnalaga.

Þann 18. júní 2021 skipaði ráðherra nýjan starfshóp sem falið var að skrifa drög að heildarlögum um sóttvarnir m.a. í samræmi við áðurnefnda umræðu hjá velferðarnefnd Alþingis og í þingsal. Frumvarp þess starfshóps er nú til kynningar og samráðs. Í starfshópnum voru fulltrúar heilbrigðisráðuneytisins, dómsmálaráðuneytisins, Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins, landlæknis, sóttvarnalæknis, sóttvarnaráðs, Landspítala, og ríkislögreglustjóra auk starfsmanns úr heilbrigðisráðuneytinu.

Breytingarnar sem lagðar eru til í frumvarpinu varða einna helst stjórnsýslu sóttvarna og opinberar sóttvarnaráðstafanir vegna þeirrar reynslu sem fengist hefur hér á landi vegna heimsfaraldurs SARS-CoV-2 veirunnar. Má þar nefna tilkomu farsóttanefndar, skipuð níu einstaklingum, sem tekur að nokkru leyti við verkefnum sóttvarnalæknis samkvæmt gildandi lögum, þ.e. að koma með tillögur til ráðherra um beitingu veigamestu opinberu sóttvarnaráðstafanna. Markmiðið með tilkomu farsóttanefndar er að færa framangreint verkefni og ábyrgð sem því fylgir yfir á fleiri hendur með breiðari þekkingu og skírskotun. Ekki síður er markmiðið með skipun nefndarinnar að styrkja sóttvarnalækni og almannavarnir varðandi stefnu og ákvarðanir þegar farsótt geisar sem og að koma formlega á laggirnar virkum samráðsvettvangi helstu viðbragðsaðila.

Helstu nýmæli sem lagt er til með meðfylgjandi frumvarpinu eru eftirfarandi:

• Lagt er til að sérstakt markmiðsákvæði komi inn í sóttvarnalög.

• Lagt er til gildissviðsákvæði og sérstakt ákvæði um þá sjúkdóma sem lögin taka til. Í því ákvæði er lögð til tiltekin stigskipting sjúkdóma, þ.e. smitsjúkdómar, alvarlegir sjúkdómar og samfélagslega hættulegir sjúkdómar.

• Lagt er til að heimildir stjórnvalda til sóttvarnaráðstafana taki mið af framangreindri stigskiptingu sambærilegt því og gildir í Danmörku. Einungis megi grípa til veigamestu ráðstafananna þegar um samfélagslega hættulegan sjúkdóm er að ræða.

• Lagðar eru til breytingar á stjórnsýslu sóttvarna. Þannig er lagt til að sóttvarnalæknir verði skipaður af ráðherra líkt og landlæknir og aðrir forstöðumenn stofnana samhliða því að ábyrgð hans á framkvæmd sóttvarna heyri beint undir yfirstjórn ráðherra en ekki landlækni. Enn fremur að nýtt fjölskipað stjórnvald, farsóttanefnd, verði sett á laggirnar sem skilar inn tillögum til ráðherra um opinberar sóttvarnaráðstafanir vegna samfélagslega hættulegra sjúkdóma.

• Samhliða stofnun farsóttanefndar verður sóttvarnaráð í núverandi mynd lagt niður í nýjum heildarlögum um sóttvarnir. Þó er lagt til í frumvarpinu að sóttvarnalæknir hafi heimild til að kveða sér til ráðgjafar sérfræðinga vegna þeirra verkefna sem falla undir hlutverk sóttvarnalæknis.

• Lagt er til að kaflinn um opinberar sóttvarnaráðstafanir og einstaka ákvæði hans verði brotin upp og framsetning einfölduð frá sóttvarnalögum nr. 19/1997. Jafnframt eru settar tilteknar skorður við tímalengd opinberra sóttvarnaráðstafana.

• Lagt er til að aðkoma og eftirlitshlutverk Alþingis að opinberum sóttvarnaráðstöfunum verði styrkt.

• Lagt er til að viðurlagaákvæði laganna verði uppfært í samræmi við löggjafarþróun síðari ára.

Frestur til að skila inn umsögnum við frumvarpið er til og með 15. febrúar 2022. Af hálfu velferðarnefndar Alþingis hefur komið fram áskorun um að frumvarpinu yrði flýtt eins og kostur væri þannig að Alþingi fengi meiri tíma til að fjalla um málið. Í því ljósi er frumvarpið sett í samráðsgátt í tvær vikur en gera má ráð fyrir að velferðarnefnd Alþingis muni sjálf óska eftir umsögnum þegar málið kemur til nefndarinnar.

Samráði lokið

Umsagnir voru birtar jafnóðum og þær bárust. Skoða umsagnir.

Tenging við önnur mál (1)

Umsjónaraðili

Skrifstofa heilsueflingar og vísinda

hrn@hrn.is