Verndar- og orkunýtingaráætlun er áætlun sem lögð er fyrir Alþingi þar sem lagt er mat á verndar- og orkunýtingargildi landsvæða og efnahagsleg, umhverfisleg og samfélagsleg áhrif nýtingar. þ.m.t. verndunar. Í áætluninni eru virkjunarkostir flokkaðir í nýtingarflokk, biðflokk og verndarflokk. Áætlunin tekur til virkjunarkosta sem verkefnisstjórn hefur fjallað um og hafa uppsett rafafl 10 MW eða meira eða uppsett varmaafl 50 MW eða meira. Hún tekur ekki til stækkana virkjana nema þegar slíkar stækkanir fela í sér matsskyldar framkvæmdir, en í dag er staðan sú að allar stækkanir á virkjunum eru umhverfismatsskyldar. Það hefur í för með sér að þegar virkjanaaðilar fara í tæknilegar aflaukningar á virkjunum sem nú þegar eru í rekstri þurfa slíkar aukningar að fara í gegnum ferli verndar- og orkunýtingaráætlunar og teljast þá sem sérstakur virkjunarkostur. Skv. núverandi lögum nr. 48/2011 getur umfjöllun um einstaka virkjunarkosti í verndar- og orkunýtingaráætlun tekið allt að fjögur ár, frá því að virkjunaraðili sendir inn umsókn um mat á virkjunarkostinum og þar til virkjunarkosturinn er afgreiddur inn í orkunýtingar-, bið- eða verndarflokk af Alþingi.

Með frumvarpinu er ætlunin að undanskilja tæknilegar aflaukningar á virkjunum sem nú þegar eru í rekstri umfjöllun rammaáætlunar. Slíkar framkvæmdir munu eftir sem áður þurfa að fara í gegnum umhverfismat samkvæmt lögum þar að lútandi.