Leikskólar, grunnskólar, framhaldsfræðsla og stjórnsýsla mennta- og menningarmála
Til umsagnar
Umsagnarfrestur er 16.06.2022–07.07.2022.
Umsagnir verða birtar jafnóðum og þær berast. Senda inn umsögn
Málsefni
Mennta- og barnamálaráðuneyti kynnir til samráðs endurskoðun á undanþágukafla aðalnámskrár grunnskóla frá 2011.
Aðalnámskrá grunnskóla almennur hluti kom út árið 2011 og greinasvið árið 2013. Gert er ráð fyrir að aðalnámskráin sé endurskoðuð reglulega. Starfshópur með fulltrúum frá ráðuneytinu og helstu hagsmunaaðilum grunnskóla var stofnaður árið 2021 til að endurskoða undanþágukaflann, m.a. í ljósi ýmissa ábendinga sem borist höfðu ráðuneytinu. Tillögur um breytingar frá gildandi undanþágukafla taka m.a. mið af þeirri gagnrýni sem komið hafa fram um skólasókn nemenda og mikil leyfi þeirra á skólatíma. Einnig er ítarleg umfjöllun um skólaforðun sem ekki er nefnd í gildandi aðalnámskrá. Loks eru ýmis ákvæði grunnskólalaga skýrð betur og sum atriði eru einfölduð, t.d. um undanþágu frá ákveðnum námsgreinum þar sem ekki er fjallað sérstaklega um tilteknar námsgreinar en þess í stað sett almenn leiðibeinandi viðmið. Endurskoðaður kafli er byggður þannig upp að fyrst er fjallað um undanþágur frá skólaskyldu, þ.e. undanþágu frá skólasókn, skólaforðun, sjúkrakennslu, undanþágu frá skyldunámi og viðurkenningu á námi utan grunnskóla. Síðan er kafli um aðrar leiðir til að fullnægja skólaskyldu, þ.e. þróunarskólar, alþjóðaskólar, heimaskólar eða heimakennsla og fjar- og dreifnám. Við endurskoðunina hafði starfshópurinn einnig hliðsjón af nýjum lögum um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna.
Ábyrgðaraðili
Skrifstofa stefnumótunar og innleiðingar mrn@mrn.is
Varðandi skyldu til grunnmenntunar, fyrir alla að kostaðarlausu. Þá þarf að taka inn í myndina að sundföt, sundgleraugu, íþróttaskór, íþróttaföt og jafnvel útigallar eru hluti af kennslunni og ætti þ.a.l. að vera foreldrum að kostnaðarlausu, þannig að öll börn njóti sömu tækifæra til náms.
Landssamtökin Þroskahjálp vinna að réttinda- og hagsmunamálum fatlaðs fólks, með sérstaka áherslu á fötluð börn og ungmenni og fólk með þroskahömlun. Samtökin byggja stefnu sína á samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, Barnasáttmála SÞ og öðrum fjölþjóðlegum mannréttindasamningum sem íslenska ríkið hefur undirgengist.
Íslenska ríkið fullgilti samning SÞ um réttindi fatlaðs fólks árið 2016 og skuldbatt sig þar með til að framfylgja öllum ákvæðum hans. Meginmarkmið samningsins er að tryggja fötluðu fólki raunhæf tækifæri til virkrar þátttöku á öllum sviðum samfélagsins til jafns við aðra og án aðgreiningar. Þetta gildir um jafnrétti til náms ekki síður en á öðrum sviðum samfélagsins.
Landssamtökin Þroskahjálp hvetja til þess að í tengslum við endurskoðun 16. kaflans verði sérstaklega fjallað um stjörnumerkt námsmat, sem í raun felur í sér undanþágu frá skyldunámi og viðeigandi aðlögun að námi. Þegar frávik með stjörnumerktu námsmati eru ákveðin hefur það áhrif á allt nám viðkomandi nemenda til framtíðar. Í kafla 16.1.4. Undanþága frá skyldunámi er fjallað um heimildir skólastjóra til að veita einstökum nemendum undanþágu frá skyldunámi ef gild rök mæla með því, t.d. vegna sérþarfa eða fötlunar. Þar segir:
Skólastjóra grunnskóla er heimilt að veita nemendum undanþágu frá skyldunámi í tiltekinni námgrein eða meta sem svo að nám utan grunnskóla jafngildi grunnskólanámi. Meginreglan er ávallt að börn stundi fullt nám og að undanþágur frá því verði skýrðar þröngt. Skólastjórum er veitt svigrúm til mats á því hvað teljast gildar ástæður fyrir því að veita undanþágu frá skyldunámi. Grunnskólalög gera ráð fyrir að ríkar ástæður þurfi að vera fyrir hendi svo slík undanþága fáist. Í aðalnámskrá framhaldsskóla eru ákvæði um að hafi nemandi fengið undanþágu frá skyldunámsgrein í grunnskóla gildi slík undanþága áfram í sömu námsgreinum í framhaldsskóla ef þess er óskað. Veiting undanþága frá skyldunámi er stjórnvaldsákvörðun og skal því ávallt gætt að málsmeðferðarreglum stjórnsýslulaga við töku slíkra ákvarðana. Slíkar beiðnir skulu berast skriflega svo unnt sé að líta á erindið sem gögn til ákvarðanatöku.
Mikilvægt er að heimild til ákvörðunar um stjörnumerkt námsmat sé skýr í lögum enda um talsvert inngrip í námsferil viðkomandi nemenda að ræða. Enn fremur er mikilvægt að nemendum og foreldrum/forráðamönnum sé gerð ljós grein fyrir þýðingu þess og áhrifa á nám til framtíðar. Upplýsa þarf nemendur vandlega um hvað það þýðir að fylgja stjörnumerktu námsmati, svo það komi ekki á óvart á síðari menntunarstigum að ýmsum námsleiðum er viðkomandi lokuð vegna þessa.
Virðingarfyllst,
Sara Dögg Svanhildardóttir, verkefnisstjóri samhæfingar náms- og atvinnutilboða.
Anna Lára Steindal, verkefnisstjóri í málefnum barna, ungmenna og fólks af erlendum uppruna
Heimili og skóli – landssamtök foreldra fagna því að lagst hafi verið í vinnu á endurskoðun 16. Kafla aðalnámskráar grunnskóla sem fjallar um undanþágur frá aðalnámskrá.
Heilt yfir erum við ánægð með þær tillögur sem koma fram í drögunum en hér á eftir koma nokkrar athugasemdir sem við erum með um drögin.
Heimakennsla:
Mörg sjónarhorn eru uppi þegar kemur að reglum um heimakennslu. Nú er reglan að annað foreldri þurfi að hafa kennsluréttindi til að foreldrar fái heimild að kenna barni sínu heima. Þessi regla að nauðsynlegt sé að annað foreldri sé með kennsluréttindi ýtir undir mismunum þar sem mörg þeirra sem telja sig þurfa heimakennslu búa ekki svo vel að annað eða annað foreldri sé með kennsluréttindi eftir fimm ára háskólanám.
Við erum vissulega sammála að sú manneskja sem sér um heimakennslu barnsins þurfi að búa yfir kennsluréttindum sé það mismunun að þessi regla sé bundin við foreldri barna. Í raun ætti hver sem er að geta sinnt heimakennslunni sé manneskjan með kennsluréttindi. Aðilar eins og ömmur og afar, systkini, önnur skyldmenni eða jafnvel manneskja sem er ótengd barninu blóðböndun. Ábyrgð af menntun barnsins yrði alltaf í höndum foreldra en þau ættu að geta fengið aðra manneskju til að sinna heimakennslunni.
Foreldrum barna sem eru ekki með kennsluréttindi er í raun mismunað með þessum reglum. Ef eitthvað kemur uppá í líf barnsins sem krefst þess að það fái heimakennslu hefur kerfið sett stólinn fyrir dyrnar fyrir þau börn ef foreldrar þeirra hafa ekki kennsluréttindin. Okkur hafa borist fyrirspurnir og sögur frá foreldrum þar sem allir í málinu eru sammála að heimakennsla sé möguleg lausn í vanda barns sem hefur ekki til dæmis mætt í skóla í fjölda mánaða, jafnvel áram en ekki sé hægt að veita þessa lausn þar sem foreldri hefur ekki kennsluréttindi.
Vegna þessa og fleiri sjónarhorna leggjum við til að sérstakur starfhópur verði stofnaður til að endurskoða lög, reglugerðir og reglur sem fjalla um heimakennslu og einsetji sér að finna lausn sem er sanngjörn og mismuni ekki börnum og foreldrum þeirra. Jafnframt myndi þessi hópur búa til skýran ramma sem þyrfti að fylgja þegar kemur að umsóknum og útfærslu heimakennslu.
Hvað gerist ef foreldrar eða skólar bregðast skyldum sínum?:
Við erum hugsi eftir lestur eftirfarandi setningar sem er í kafla 16.1.1 Undanþága frá skólasókn:
“Sú skylda hvílir skilyrðislaust á foreldrum, fái þeir slíka undanþágu, að tryggja að nemandinn vinni upp í samráði við skóla það sem nemandinn kann að missa úr námi meðan undanþágan varir. Ekki er hins vegar hægt að gera kröfu til skóla að hann veiti viðbótarkennslu til að bæta nemandanum það upp.”
Hér er ábyrgðin sett algjörlega á foreldra og skólakerfið algjörlega fríað ábyrgð á nemandanum. Hvað gerist ef foreldri bregst skyldum sínum sem eru hér lagðar á þá? Mun skólakerfið ekki gera sitt til að bregðast við og tryggja að barnið fái rétt sinn til menntunar? Hér og allstaðar þarf að setja meiri áherslu að skoða þessi mál út frá réttindum barnsins