Hækkun hámarksaldurs heilbrigðisstarfsmanna í starfi hjá ríkinu
Mál nr. 106/2022Birt: 12.07.2022Síðast uppfært: 20.07.2022
Heilbrigðisráðuneytið
Áform um lagasetningu
Málefnasvið:
Sjúkrahúsþjónusta
Heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa
Hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta
Fjármagnskostnaður, ábyrgðir og lífeyrisskuldbindingar
Lýðheilsa og stjórnsýsla velferðarmála
Málefni aldraðra
Réttindi einstaklinga, trúmál og stjórnsýsla dómsmála
Vinnumarkaður og atvinnuleysi
Til umsagnar
Umsagnarfrestur er 12.07.2022–17.08.2022.
Umsagnir verða birtar jafnóðum og þær berast. Senda inn umsögn
Málsefni
Heilbrigðisráðuneytið kynnir áform um lagasetningu til breytinga á lögum nr. 34/2012 um heilbrigðisstarfsmenn, varðandi hækkun hámarksaldurs heilbrigðisstarfsmanna ríkisins í 75 ár.
Í lögum nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins kemur fram í 2. mgr. 43. gr. að segja skuli upp ráðningarsamningi við starfsmann frá og með næstu mánaðarmótum eftir að hann verður 70 ára gamall. Fyrirhugað er að gera breytingar á lögum um heilbrigðisstarfsmenn, þess efnis að opna á heimild heilbrigðisstofnana ríkisins til að ráða til starfa heilbrigðisstarfsfólk á aldrinum 70 til 75 ára. Með því yrði aldurshámark heilbrigðisstarfsmanna ríkisins fært til samræmis við gildandi aldurshámark heilbrigðisstarfsmanna sem reka eigin starfsstofu.
Núgildandi lög krefjast þess að vinnuveitendur starfsmanna ríkisins, sem eru m.a. opinberar heilbrigðisstofnanir, segi upp starfsfólki, þ.m.t. heilbrigðisstarfsfólki, þegar það verður 70 ára. Uppsagnirnar eru óháðar starfsgetu eða áhuga á að starfa áfram þrátt fyrir mikinn skort á heilbrigðisstarfsfólki, sem búast má við að muni aukast enn frekar á næstu árum miðað við óbreyttar aðstæður. Engin undanþága er í lögum nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, frá framangreindri reglu um 70 ára aldurshámark starfsmanna ríkisins.
Fyrirhugað er að setja í lög nr. 34/2012, um heilbrigðisstarfsmenn, undanþáguákvæði frá ákvæði í lögum nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Ákvæðið kveði á um að þrátt fyrir ákvæði í 2. mgr. 43. gr. laga nr. 70/1996 verði heimilt að ráða heilbrigðisstarfsmann sem náð hefur 70 ára aldri í þjónustu ríkisins við veitingu heilbrigðisþjónustu. Heilbrigðisstofnunum ríkisins verði þá heimilt að ráða 70 ára heilbrigðisstarfsmenn allt til 75 ára aldurs.
Markmiðið með breytingunni er að mæta mönnunarvanda í opinberri heilbrigðisþjónustu þar sem ljóst er að stór hluti heilbrigðisstarfsfólks mun ná 70 ára aldri á næstunni, sérstaklega innan stærstu stéttanna sem eru hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar. Í þeim stéttum er þegar er mikill skortur á fagfólki. Áfram yrði skylt að segja upp heilbrigðisstarfsmönnum ríkisins við 70 ára aldur, en heimilt yrði að ráða þá aftur með nýjum ráðningarsamningi, allt til 75 ára aldurs, en þá yrði skylt að segja þeim upp endanlega.
Efni : Hækkun hámarksaldurs heilbrigðisstarfsmanna í starfi hjá ríkinu
Heilbrigisráðuneytið hefur nú sett inn til umsagnar í samráðsgátt stjórnavalda áform um breytingu á lögum nr. 34/2012 um heilbrigðisstarfsmenn varðandi hækkun hámarksaldurs heilbrigðisstarfsmanna ríkisins í 75 ár.
Ljósmæðrafélag Íslands er jákvætt fyrir fyrirhuguðum breytingum og telur þær bæta réttarstöðu þeirra ljósmæðra og annarra heilbrigðisstétta sem kjósa að starfa eftir sjötugt. Við teljum það jákvætt að heilbrigðsstarfsmenn og stofnanir hafi val um að gera ráðningasamning sín á milli, það bætir réttarstöðu starfsmanna. Áfram verði að vera mögulegt að starfa á tímavinnusamning eins og verið hefur.
Við óskum eftir því að tryggt verði að þegar gerður verður nýr ráðningasamningur við heilbrigðisstarfsmann sem hefur náð sjötugsaldri að ráðningakjör hans verði eins eða betri en þau réttindi sem hann hafði fyrir.
Eins viljum við árétta að þess verði gætt að þessar breytingar komi ekki til með að hafa neikvæð áhrif á lífeyrisréttindi starfsfólks.
Til framtíðar litið verður einnig að gæta þess að breytingin hafi ekki áhrif á nýliðun stétta. Það þarf að tryggja að nýútskrifaðir heilbrigðisstarfsmenn fái stöður á heilbrigðisstofnunum og eðlileg endurnýjun eigi sér stað.
Umsögn Helga Bragadóttir, prófessor, deildarforseti Hjúkrunar- og ljósmóðurfræðideildar Háskóla Íslands, formaður fagráðs hjúkrunarstjórnunar Landspítala
Málsefni
Heilbrigðisráðuneytið kynnir áform um lagasetningu til breytinga á lögum nr. 34/2012 um heilbrigðisstarfsmenn, varðandi hækkandi hámarksaldur heilbrigðisstarfsmanna ríkisins í 75 ár.
Umsögn
Fagna ber auknum sveigjanleika í samningum við heilbrigðisstarfsfólk.
Í kynningu málsins í Samráðsgátt og fylgiskjali máls ÁFORM UM LAGASETNINGU dags. 24. júní 2022, kemur fram að markmiðið með breytingunni sé að mæta mönnunarvanda í opinberri heilbrigðisþjónustu þar sem stór hluti heilbrigðisstarfsfólks muni ná 70 ára aldri á næstunni, þá ekki síst innan stærstu stéttanna sem eru hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar. Með lagasetningunni megi stuðla að bættri mönnun og þar með auknum gæðum þjónustunnar og auknu öryggi sjúklinga. Ekki liggur fyrir hvort reynsla er af sambærilegum breytingum í öðrum löndum né vísað í forkannanir meðal faghópanna sem um ræðir og hvort yfir höfuð er vilji og geta hjá hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstéttum að seinka starfslokum sínum hjá hinu opinbera.
Undirrituð vill í þessu sambandi benda á nokkur mikilvæg atriði sem ekki koma fram í málskynningu eða fylgiskjölum.
1. Gengið er út frá því að lagabreytingin eigi við um heilbrigðistarfsmenn sem sinna kennslu og vísindum jafnt og klíník og stjórnun í heilbrigðisþjónustu, og því geti kennarar í heilbrigðisvísindum verið áfram ráðnir í akademísk störf hjá opinberu háskólunum. Ekki er eingöngu skortur á hjúkrunarfræðingum í klínískum störfum við beina aðhlynningu, heldur er ekki síður skortur á hjúkrunarkennurum. Í fylgiskjölum máls er ítrekað fjallað um mikilvægi þess að fjölga nemendum í hjúkrun og þar með fjölga nýjum hjúkrunarfræðingum, en ein aðalforsenda þess er að hafa hæfa kennara. Hjúkrunar- og ljósmóðurfræðideild Háskóla Íslands (áður Hjúkrunarfræðideild), hefur nú ítrekað undanfarin ár verið afar hátt metin á alþjóðlegum gæðamatslistum sem meta háskólanám um allan heim og verið í hópi þeirra bestu á heimsvísu (sjá Shanghai Ranking þar sem hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands er meðal 101-150 bestu í heimi https://www.shanghairanking.com/institution/university-of-iceland). Slíkur árangur næst eingöngu með góðri mönnun akademískra starfsmanna. Deildin glímir hins vegar við mannaflaskort og á næstu árum mun stór hluti fastráðinna kennara ná sjötugs aldri, og stefnir því í alvarlegri mannaflaskort á næstu árum verði ekki brugðist við með sértækum aðgerðum. Það að geta framlengt ráðningarsamningum við akademíska starfsmenn fram yfir sjötugsaldur gæti komið deildinni vel næstu árin meðan unnið er að aukinni endurnýjun kennara. Í því sambandi þarf hins vegar að tryggja að kjör og réttindi starfsmanna skerðist ekki að neinu leyti.
2. Ekki kemur fram hvort eða hvernig áhrif þessi lagasetning hefur á lífeyrisréttindi heilbrigðisstarfsfólks. Tryggja þarf að lífeyrisréttindi verði á engan hátt skert og að réttlát umbun / kjör verði tryggð, hvort sem starfsmaður kýs að vinna fram yfir sjötugt eða ekki. Skoða þarf sérstakleg hvort rjúfa þurfi ráðningarsamning við 70 ára aldur sé vilji á áframhaldandi samningi beggja aðila, og hvaða þýðingu rof á ráðningarsamningi hefur á kjör starfsmanns og réttindi og skyldur beggja aðila.
3. Bent er á mikilvægi þess að tryggja réttindi beggja aðila, þ.e. ríkisins / stofnana og starfsmanna þannig að lagabreytingin stuðli að aðlaðandi ráðningarsamningum.
4. Að lokum er bent á mikilvægi þess að starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga og þar með skipulag stofnana / skipurit og skipulag starfseininga (deilda), auk allrar vinnu er varðar hjúkrun og heilbrigðisþjónustu, verði með þeim hætti að hjúkrunarfræðingar séu sjálfstæðir í vinnu sinni, séu að fullu þátttakendur á öllum stigum ákvarðana og reksturs stofnana og eininga og eigi fulltrúa í stjórnum, ráðum og starfshópum þar sem fjallað er um og ákvarðanir teknar um heilbrigðisþjónustu og þar með hjúkrun. Rannsóknir sýna ítrekað að það er einn af veigamestu þáttum þess að hjúkrunarfræðingar haldist í starfi, séu reiðubúnir að axla ábyrgð á störfum sínum og hæfni þeirra nýtist til fulls. Sjá m.a. rannsóknir um Magnet sjúkrahús og skýrslur National Adademy of Medicine (áður Institue of Medicine) þar sem ítrekað er sýnt fram á mikilvægi sjálfstæðis í vinnu hjúkrunarfræðinga og stjórnun hennar. Breyting í þá veru krefst endurskoðunar á skipuritum íslenskra heilbrigðisstofnana, stjórnunarháttum og þar með menningu, og stefnubreytingar í þátttöku hjúkrunar í mikilvægum verkefnum og ákvörðunum er varða þróun og nýjungar í heilbrigðisþjónustu (sjá t.d. grein um frumkvöðlastarf í hjúkrun á Landspítala í COVID-19 heimsfaraldrinum https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/jan.15131).
Virðingarfyllst,
Helga Bragadóttir, hjúkrunarfræðingur, PhD, FAAN,
prófessor, deildarforseti Hjúkrunar- og ljósmóðurfræðideild Háskóla Íslands og formaður fagráðs hjúkrunarstjórnunar Landspítala.