Umsagnarfrestur er liðinn (04.10.2023–16.10.2023).
Umsagnir voru birtar jafnóðum og þær bárust. Skoða umsagnir.
Niðurstöður samráðsins verða birtar þegar unnið hefur verið úr þeim ábendingum og athugasemdum sem bárust.
Áformað er að leggja fram frumvarp til laga um kílómetragjald vegna notkunar hreinorku- og tengiltvinnbifreiða.
Fyrirhugað er að leggja fram frumvarp þar sem lagt er til að tekið verði upp nýtt fyrirkomulag gjaldtöku í formi kílómetragjalds vegna notkunar hreinorku- og tengiltvinnbifreiða á vegakerfinu. Málið er á þingmálaskrá 154. löggjafarþings 2023-2024.
Fjölgun vistvænna og sparneytinna bifreiða hefur leitt til þess að skatttekjur ríkissjóðs af ökutækjum og eldsneyti hafa rýrnað umtalsvert og munu halda áfram að lækka á næstu árum verði ekkert að gert. Samhliða þeirri þróun hefur myndast vaxandi ójafnræði í núverandi gjaldtökukerfi milli þeirra sem nýta samgönguinnviðina. Á sama tíma er fyrir hendi viðvarandi þörf fyrir, og áform um, að byggja upp og viðhalda vegakerfinu. Sú þörf mun síst minnka í fyrirsjáanlegri framtíð með vaxandi íbúafjölda, grósku í ferðaþjónustu og tilheyrandi umferð. Við þessari þróun þarf að bregðast og innleiða nýtt einfaldara, gagnsærra og sjálfbærara fyrirkomulag gjaldtöku til framtíðar.
Áformað er að leggja fram frumvarp um kílómetragjald vegna notkunar hreinorkubíla (þ.e. rafmagns- og vetnisbíla) annars vegar og tengiltvinnbíla hins vegar (fólks- og sendibíla) frá og með 1. janúar 2024. Með því móti verður mun betri samsvörun á milli tekna af kílómetragjaldi vegna aksturs slíkra bíla á vegum og þörf fyrir uppbyggingu og viðhald vegakerfisins.
Mjög sangarnt mætti vera 7 krónur tími til kominn að allir borgi
Grófur landsbyggðarskattur. Svona breytingar eiga ekki að vera hannaðar bara út frá höfuðborginni.
Ef rökin séu að allir eiga að borga setjið þá þetta gjald á alla bíla. Ekki er mengunarskattur á öðrum bílum.
Ekki ýtir þetta bílaleigum að fjárfesta í rafbílum.
Þetta er mjög grófur landsbyggðaskattur gagnvart þeim er hafa fjárfest í tvinnorkubilum rafmagn/jarðefnaeldsneyti meðan þessi skattur er ekki kominn líka á bensín/dísel bíla.
Sá aðili sem á svona bil og þar stundum að keira langa vegalengd t.d til Djúpivogur til Reykjavíkur getur bara keirt á rafmagni í flestum tilfellum ca. Fyrstu 50 til 70km en fæsta af þessum bílum er hægt að hlaða á hraðhleðslust. Þannig að eftir þessa 50 til 70km ertu að aka eingōngu á jarðefnaeldsneiti og borgar því bæði gjald af eldsneitinu sem þú notar + kílómetragjaldi 2 kr þannig ef þú kerir 500km leið þá borgar þú 1.000kr meira fyrir þessa 500km heldur en ef þú keirir hana á jarðefniseldsnetisbil Það má nefnilega alveg gera ráð fyrir því að tvinnorkubíll eyði svipað magn eldsneiti a þessari vegalengd og jarðefnaeldsneitisbíll
Þess vegna tel ég þetta vera ósanngjarnan skatt gagnvart landsbyggðinni.
Þetta er auka skammtheimta sem á engan veginn rétt á sér. Þótt skattheimta frá bílaflotanum hafi lækkað undanfarin ár þá hafa nánast allir aðrir skattstofnar hækkað. Hvati til kaupa á rafbílum mun minnka og vinna þá þvert á stefnu stjórnvalda um endurnýjun bílaflota landsmanna.
Ég legg til að þess í stað að skattleggja bílaeigendur meira þá með tímanum láta veggjöld falla niður og sækja skattinn frá hinum milljón skattstofnum sem ríkið hefur t.d vsk, tekjuskatt, fjármagnstekjuskatt, o.s.frv enda voru veggjöld ætluð sem tímabundinn skattur á sínum tíma.
Með þessum rökum að allir verði að greiða fyrir notkun þá er allt eins hægt að rukka hjól og rafhlaupahjól fyrir afnot af göngu/hjólastígum, gangandi fyrir göngustíga, farþega í rútum/strætó fyrir hlut í ferð og að lokum börnum fyrir gönguleið í skólan.
Vinsamlegast endurskoðið þessi skattaáform með það fyrir augum að allir neysluskattar bitna mest á tekjulægri einstaklingum og dregur úr hvata fólks til að losa við bensínbílinn.
Margir eigendur tengiltvinnbílar kaupa afar lítið af olíu og bensíni og skattbyrði þeirra verður því lægri en þeirra sem aka á hreinum rafbílum.
Gjald fyrir tengiltvinnbíla þyrfti að vera amk. 4 krónur svo þetta virki ekki sem hvati til að kaupa frekar tengiltvinnbíl í stað rafmagnsbíls.
Þetta á enn betur við þegar ívilnanir við kaup á rafbílum renna úr gildi.
Aukin skattheimta er alltaf eina lausnin hjá stjórnvöldum og hefur verið um langt árabil þegar vantar fjármagn til framkvæmda og viðhalds.
Í grunninn er ég alveg sammála að allir sem nota vegakerfið þurfi að taka þátt í kostnaðinum, en gerum það þannig að einn hópur greiði ekki svo mikið að þeir séu að greiða einnig fyrir aðra hópa og einkarekin flutningafyrirtæki.
Á það skal bent að nú þegar eru margir skattpóstar ætlaðir til þessara framkvæmda, má í því sambandi nefna olíugjald, bensíngjald og aðflutningsgjöld, sem leggjast sérstaklega á bifreiðaeigendur. Ekki nema um 40% af þeim póstum sem ætlaðir eru til vegaframkvæmda skila sér til þeirra verka sem þeim er ætlað stundum mun minna, þar sem alþingismenn taka ávallt upplýsta ákvörðun á hverju ári í tengslum við bandorminn og samþykkja að ráðstafa þessum fjármunum í eitthvað allt annað, en markað er í lögum, þetta gera þeir til að fyrra sig ábyrgð á því að vera ekki lögbrjótar.
Get alveg skilið að það þurfi að gefa upp á nýtt með aukinni rafbílavæðingu, en þá er mikilvægt að byrja á réttum enda, til að hlutirnir gangi upp gagnvart almenningi og ekki síður að verk þeirra sem standa að breytingum standist skoðun og séu skynsamlegar.
Í þessu samhengi mættu alþingismenn skoða upp á nýtt þá ákvarðanatöku sína þegar skipaflutningar voru aflagðir og öllum flutningum stefnt út á þjóðvegina, er það skólabókardæmi um ranga ákvarðanatöku, því auk þeirrar slysahættu sem það skapaði, þá jók það til muna kolefnaspor þjóðarinnar, ásamt því að venjulegir bifreiðaeigendur eru nú látnir borga niður kostnað þessara skrýtnu vöruflutninga um land allt.
Hér að neðan má sjá svar fyrrum samgönguráðherra frá 2008 um slit á þjóðvegum, en hvað hefur verið gert á alþingi í þessu máli síðan þá? Svar ekki neitt.
Kaldhæðnislegt, þar sem margir flokkar og ríkisstjórnir hafa setið sem fastast síðan þetta varð alþingi ljóst, eða átti allavega að verða ljóst.
„Einn flutningabíll án tengivagns slítur vegum á við 9 þúsund fólksbíla og sé flutningabíllinn með tengivagn er slitið sem hann veldur á við slit af völdum 12 þúsund fólksbíla.
Þetta kemur fram í svari samgönguráðherra á Alþingi, við fyrirspurn Ármanns Kr Ólafssonar, alþingismanns. Þar kemur fram, að ein ferð flutningabíls með 80% hleðslu geti valdið jafnmiklu sliti á vegum og 9.000 ferðir venjulegs fólksbíls sem vegur 1.800 kíló.
Sé flutningabíllinn með tengivagn og 80% hleðslu getur slitið á vegum svarað til 12.000 ferða fólksbílsins.“ Heimild mbl 6. maí 2008.
Vil að stjórnvöld noti nú þetta tækifæri til að breyta þessu og haga innheimtu í einhverju samræmi við notkun og slit á þjóðvegum landsins.
Gjörsamlega fáránleg hugmynd
Á bílum sem útbúnar eru sprengihreyflum eru greidd bifreiðargjöld ásamt sköttum af eldsneyti.
Það að fara borga aukalega í sjóði sem skila sér aldrei í gatnakerfið.
Í fyrsta lagi er ég sammála að hreinorkubílar þurfi að taka þátt í að fjármagna vegakerfið með öðrum mengandi bílum. Þá er það spurning um aðferðafræði. kílómetragjald vs. vegtollar en þar tel ég vegtollar hafa meiri ávinning og sanngirni.
1. Áætlun er sjaldan sanngjörn. Hún refsar þeim sem aka lítið en hyglir þeim sem aka mikið svo það er ekki beinlínis "miðað við notkun". Hún dregur heldur ekki úr óþarfa akstri "fyrst ég er að borga þetta hvort sem er, þá fer ég bara á bílnum!".
2. Aflestur þyrfti að vera reglubundinn, við hver eigendaskipti, förgun og við komu og brottför af landinu. Engin sanngirni að rukka fyrir kílómetra ekna erlendis eða ekki rukka eigendur erlenda ökutækja hérlendis.
3. Einkabifreið er að jafnaði ekin frá 12-20 þús. km á ári. Af þessum kílómetrum er 70% líklega ekið um þéttbýli þar sem vegir og götur eru ekki í eigu ríkisins.
4. Hvaða land í Evrópu rukkar km-gjald? Við hættum því þegar þungaskatturinn var settur inn í eldsneytisverðið. Að fara til baka er afturför.
5. Er ætlunin að sleppa erlendum ökutækjum sem koma hingað til lands með ferju? eða eiga þeir líka að borga áætlun? Verður hún hlutfallsleg m.v. dvalartímann á landinu þó svo þeir aki mun lengra og víðar en landinn innan sama tímaramma?
5. Km-gjald vs. vegatollar.
6.1 Vegatollar þekkjast erlendis, sem og hérlendis t.d. sem gangnagjöld. Svo af hverju að hafa tvö kerfi?
6.2 Uppbygging vegatolla t.d. um hringveginn væri skynsamleg. Sá vegur er allur í eigu ríkisins.
6.3 Vegatollar rukka fyrir notkun hvort heldur sem bifreiðin er íslensk eða erlend.
6.4 Tollhlið með reglulegu millibili er t.d. einnig hægt að nýta til eftirlits, talningu, mælingu meðalhraða líkt og þekkist í Skotlandi.
7. Uppbygging beggja kerfa krefst innviða. Ódýrast er jú þessi nefskattur á rafbíla en hann er jú langósanngjarnastur. Aflestur um 50 þús. bíla á ári krefst mikillar vinnu sem rýrir gjaldið. 20 þúsund ný eða notuð ökutæki flutt til landsins, ýmist til sölu eða notkunar, álíka mörgum ökutækjum fargað, og restin skiptir um eigendur. Veggjöld eru heldur ekki ódýr. Myndavélar með ákveðnu millibili um hringveginn er hins vegar mun skilvirkara, sanngjarnara og hægt að samnýta með löggæslu, björgunarsveitum og mögulega fleiri aðilum. Svo er meðalhraðamælingar mun skilvirkari leið til að draga úr hraða á þjóðvegum og auka öryggi.
6 kr á rafmagnsbíla er sanngjarnt. Það er hins vegar ósanngjarnt að hybrid bílar greiði aðeins 2 kr. Auðveldlega má nýta hybrid bíl að mestu sem rafmagnsbíl t.d. Í borgarnotkun og þannig komast hjá skattlagningu að mestu leiti.
Einnig þykir sérstakt hve stjórnvöld líta sífellt fram hjá gjaldeyrissparnaði við notkun rafmagnsbíla og svokölluðum loftlagsmarkmiðum sem virðast eingöngu innantóm orð.
Ráðherra ætti að vera vanhæfur vegna tengsla við eldsneytisinnflutning.
Með bestu kveðju, þó ég verði að efast um að þetta verði lesið.
Í málinu virðist hvergi minnst á bifreiðar sem keyra fyrir METAN / CNG - gasi, eru hreinar METAN bifreiðar eða keyra á hvort sem er METAN eða BENSÍNI. Metangas sem fer út í andrúmsloftið skilar mikilli CO2 mengun en þegar það er brennt mun minni mengun. Þess er vegna mjög áríðandi að brenna það metan sem hægt er.
Metan er innlent eldsneyti sem erfitt hefur verið að fá undanfarna mánuði í gæðum yfir 90% vegna skorts á útstreymi í ruslahaugyn Sorpu á Álfsnesi. Þo hefur ástandið bathnað upp á síðkastið, það metan sem kemur á dælustöðvarnar mælist í bílunum 90-100%.
Skrítið að fara ekki eftir þyngd ökutækis rafmagns steypubíll með sama gjald og smábíll.
Svo eru sumir aftanívagnar þyngri en smábílar og væntanlega gjaldfrjálsir.
Er ekki markmiðið að rukka eftir því sliti sem farartækið veldur
Það er of stuttur tími til stefnu að taka upp kílómetragjöld 1. janúar 2024. Nauðsynlegar lagabreytingar verða aldrei samþykktar af Alþingi fyrr en í lok þings, eftir miðjan desember. Til að gæta sanngirni og meðalhófs og koma í veg fyrir að óheiðarlegir einstaklingar gefi upp ranga kílómetrastöðu við áramót, þarf viðurkenndur álestraraðili (t.d. Vegagerðin, skoðunarstöðvar, Lögreglan) að sannreyna álestur. Þar sem 25.400 rafbílar* eru núna á götunum ásamt 22.300 tvinnbílum* er nokkuð augljóst að það mun aldrei vera hægt að lesa af mælum allra þessara bifreiða frá gildistöku laganna og þar til þau taka gildi þann 1. janúar.
Þar að auki eru bifreiðagjöld orðin það há að 6 kr/km. er of hátt gjald. Meðalakstur á rafmagnsbílum er 13.700 km á ári (2022)* og miðað við að bifreiðagjöld verði 40.000 kr. á árinu 2024 þá þýðir það 2,92 kr/km að meðaltali. Sértækir bifreiðaskattar verða því 8,92 kr/km að meðaltali á rafmagnsbílum. Þar fyrir utan greiða rafbílaeigendur skatta af akstri á vegum landsins beint í ríkissjóð í formi virðisaukaskatts af rafmagni.
* Tölur sóttar af vef Samgöngustofu.
Taka ætti tillit til þyngdar bifreiða, þrepaskipta gjaldinu - minni skatt á léttar / hærri skatt á þungar. 2,5 tonna rafmagnsbíll veldur margfallt meira sliti á vegum en 1,7 tona bíll. Slitið reiknast í öðru veldi m.v. þyngdarauka.
Þrátt fyrir niðurgreiðslur stjórnvalda eru rafmagnsbílar mun dýrari en brunahreyfils bílar ef drægnin á að vera þokkaleg, líklega 1 – 2 milljónir kr.
Meðal akstur á heimilisbíl er um 15 þúsund km/ári. Bill sem eyðir 4 lítrum á 100 km. Líter af díselolíu kostar nú kr. 329 kr. eða kr. 13,16 á kílómetra eða kr. 197.400 kr. á ári fyrir framangreindan meðalakstur. Rafmagnsbíllinn greiðir í skatt fyrir sama akstur kr. 90.000-, Við þá uppæð bætist aukinn fjármagnskostnaður og allur kostnaður við rafmagnið. Meðal greiðsla af verðmun er um 159 þúsund á ári miðað við að greiða niður á 8 árum og 6% vexti af milljón. Orkuverð er 69 kr. kWh. í hraðhleðslu. Ef helmingur er tekinn þannig og bíllinn eyðir 18 kWst á hundraði er sá orkukostnaður 93.150 kr. Þá gæti heimahleðslan á hinum helmingi akstursins kostað á.a.g. 19 kr. kWst með þjónustu innheimtuaðila í fjölbýlishúsi eða kr. 26.000.
Dísilbíllinn þarfnast meiri viðhalds að vísu, smurningar o.s.fr. en eins og sést á þessu þá er kostnaður við rafmagnsbílinn miðað við þessa gjaldtöku
Skattur 90.000
Fjármagnskostnaður 159.000
Hraðhleðsla 93.000
Heimahleðsla 26.000
Samtals. 393.000
Tengitvinnbíll sem eingöngu er ekið innanbæjar getur sloppið að kaupa jarðefnaeldsneyti. Þeir geta náð allt að 70 km. á hleðslu. Það er því verulega ósanngjarnt að eigendur þeirra greiði aðeins tvær krónur fyrir ekinn kílómeter.
Heimildir i https://www.n1.is/thjonusta/eldsneyti/listaverd/
ii https://www.on.is/verdskra/
Hvernig væri að hafa skattinn sanngjarnan? Ég hélt það væri þjóðþrifamál að færa sig yfir í rafmagnið? Kannski er orðið hagkvæmara núna að keyra um á bensínbíl. Er það virkilega það sem við viljum? En kannski hefur skattheimta aldrei verið sanngjörn og aldrei átt að vera sanngjörn. Þeir sem stjórna eru líklega flestir aðeins í þeim bissness til að skara eld að sinni köku. 6 kr. kílómetragjald á hreinorkubíla og 2 kr. á tvinnbíla, ber vott um veruleikafirringu. En það búa víst tvær þjóðir í þessu landi - þeir sem borga og hinir sem græða.
Það þarf að vera gert ráð fyrir því að eigendur ökutækja geti uppfært áætlun um heildarakstur allt árið um kring, aðstæður geta breyst hjá fólki án fyrirvara sem krefjast minni eða meiri aksturs og þá er of takmarkandi að hafa bara einhvern takmarkaðan tíma árs til að gera breytingar á áætlun.
Það er á tveim stöðum talað um að ný skráning á kílómetrastöðu þurfi að eiga sér stað árlega, það þarf að vera skýrt í lögum um hvort að eigendur ökutækja þurfi að gera sér sérstaka ferð á skoðunarstöð til að uppfæra skráða kílómetrastöðu eða hvort að skráning á kílómetrastöðu þegar ökutæki fer í sína reglubundnu ökutækjaskoðun sé nóg til að uppfylla skilyrðið um "ný skráning á kílómetrastöðu og áætluðum akstri skal eiga sér stað á hverju ári."
Það er hætta á því að hvatinn til að fá sér minni og léttari bíla verði minni ef það er lögð sama krónutala á kílómetrann fyrir öll ökutæki burtséð frá þyngd þeirra, það ætti að þrepaskipta þessu gjaldi þar sem léttari ökutæki væru að borga minna en stærri og þyngri ökutæki borgi meira (enda slíta þyngri bílar vegum meira). t.d. eitthvað líkt 0-2000kg ökutæki borgi 4kr á km en 2001-5000kg borgi 6kr og enn þyngri ökutæki borgi enn meira gjald eða álíka þrepaskipting
Svo þarf að huga að fólki á Landsbyggðinni sem þarf að sækja sér þjónustu um lengri vegalengdir, það er nógu slæmt að innviðir til hraðhleðslu séu vægast sagt lélegir í strjálbýli að það bætist ekki við aukin "skattpíning" í þokkabót
Skilja mætti stjórnvöld sem svo að METAN-bílar heyrðu sögunni til, væru ekki til lengur á Íslandi. Við sem keyrum á METAN-bílum minnkum kolefnisspor Íslands á hverjum degi, þeim mun meira sem við keyrum þeim mun meiri minnkun. Metangasið er aukaafurð vegna náttúrulegrar rotnunar. Ef það er ekki brennt með efnahvörfum eins við erum að gera með bílum okkar væri það mjög mengandi gastegund sem læki út í andrúmsloftið. Í raun þyrfti að fjölga METAN-bílum á Íslandi, gerja allan þann lífræna úrgang sem fellur til gasgerðar, þar á meðal skítinn sem fellur til frá mjólkur- og svínabúum. Hér þyrfti aftur að koma á legg verkstæði fyrir ísetningar á METAN-búnaði í bensín- og díselknúin ökutæki og vinnuvélar.
Hófleg gjaldtaka af rafbílum eða öllu heldur afsláttur af gjöldum af þeim er hvati til að kaupa og nota rafbíla og draga úr mengun sem er yfirlýst stefna stjórnvalda. Þeir draga úr mengun og spara innflutning á jarðefnaeldsneyti. Þess vegna ætti að gæta hófs í skattlagningu þeirra eins og verið hefur. Áætlað er 6 kr/km svipað gjald og af bensíns eða diesel bíl sem eyðir 4l/100km.
Það er samt sem áður skrítið ef þetta 6 kr gjald á að gilda fyrir alla rafbíla, fyrir lítinn fólksbíl og fyrir steypubíl eða flutningabíl sem vegur tugi tonna. Væri ekki skynsamlegt að hafa nokkra flokka, t.d. 0 – 2000 kg, 2001 – 5000kg, 5000 – 10.000 kg og yfir 10.000 kg. Stór vörubíll er t.d. að greiða ca. 50 kr / km í skatt í dag.
Twin-tengi bílar (bensín+rafmagn) sem eiga að greiða 2 kr verða góður kostur fyrir fólk sem keyrir rúma 50 km á dag (15000 á ári), þeir sleppa mjög vel miðað við hreina rafbíla og gætu þá greitt 30.000 kr ári meðan hreinn rafbíll greiðir 90.000 fyrir sama akstur eða 22.000 móti 66.000 fyrir 11.000 km akstur á ári sem er meðalakstur fólksbíla. Miðað við þennan akstur þurfa þeir nánast aldrei að kaupa bensín og greiða lítið til ríkisins.
Best væri að fella niður vegagjöld úr eldsneyti bensíns og diesel olíu en taka líka upp km gjald fyrir þá bíla og þá einnig mismunandi eftir þyngd. Sömuleiðis væri hægt að skoða vegatolla fyrir ákveðna vegi eða umferðarmannvirki.
Framkvæmdin verður flókin þar sem nýir bílar koma ekki á skoðunarstöð fyrstu árin. Eigendur geta því frestað greiðslum árum saman ef þeir vilja það og hugsanlega breytt km stöðunni með forriti.
Held það þurfi að fresta þessu og skoða þetta betur og koma með lausn sem gildir fyrir öll ökutæki.
Hugmyndin um að þeir borgi sem nota vegakerfið er góð og gild. Það er einnig nauðsynlegt að það gjald sem tekið er af bíleigendum fari í þann málaflokk, þ.e. uppbyggingu og viðhald vegakerfis ásamt umferðaröryggismála og annara tengdra málaflokka.
Sú aðferð að rukka bíleigendur gjald á hvern ekinn kílómetra er ekki ný. Þetta var gert á díselknúnum bílum fram til ársins 2005 og þetta er enn gert á vörubifreiðum í formi þungaskatts.
Munurinn á því hvernig kílómetragjald hefur í gegnum tíðina verið lagt á vörubifreiðar(og minni díselbíla til 2005) og það sem er verið að leggja til núna fyrir rafbíla og tengiltvinnbíla er að annars vegar er verið að nota löggilda mæla, hinsvegar er verið að tala um að taka gjald fyrir notkun sem byggir á upplýsingum frá mælum sem eru í besta falli að sýna nálægt raungildi en í versta falli eitthvað allt annað.
Það væri gríðarlega kostnaðarsamt að setja löggilda mæla í alla bíla, ásamt því að eftirlit fyrir svona mörg ökutæki væri mjög flókið og kostnaðarsamt. Það er því ekki raunhæfur kostur.
Ef það á að notast við þá mæla sem núþegar eru í bílunum ber að hafa í huga að í mörgum bílum er mjög einfalt að gera þá óvirka sem myndi þýða að þeir sem það vildu gætu aftengt mælana í bílunum sínum, væntanlega án þess að vera að brjóta nein lög. Mælarnir eru ekki innsiglaðir og því er ekki hægt að sjá nein ummerki um að átt hafi verið við þá.
Eins hafa bíleigendur ákveðið svigrúm til að velja sér dekkjastærðir undir sína bíla(10%) og það skekkir gjaldtökuna líka, með því að setja 10% stærri dekk undir bílinn sinn borgar bíleigandinn minna sem því nemur.
Það eru að mínu mati alltof mörg tæknileg vandamál til að þessi framkvæmd geti orðið að veruleika, það myndi líka setja slæm fordæmi varðandi mælitæki annarsstaða. Ef hægt er að setja kílómetragjald á bíla sem byggir á slíkum mælum er þá ekki hægt að sleppa því að setja upp löggilda mæla til að mæla rafmagnsnotkun, eldsneyti sem dælt er á bíla, vogir í verslunum og svo framvegis?
Gjaldtaka í formi vegtolla er þekkt aðferð frá þeim löndum sem við almennt miðum okkur við, vissulega ekki gallalaus aðferð en kosturinn við hana er að hún er tæknilega framkvæmanleg.
Það væri mjög óábyrgt af stjórnvöldum að setja slík lög með svo skömmum fyrirvara þar sem greinilegt er að tæknileg framkvæmd er ekki á hreinu. Betra væri að finna fyrst leið sem við vitum að er hægt að fara, er ekki of tæknilega flókin og síðan setja lög um gjaldtökuna.
Undirritaður er bifvélavirki og hefur unnið meðal annars við löggildingar á ökumælum í vöru og hópferðabifreiðum.
Enn ef ég fer á minum dísel bíl til Danmerkur með norrænu og keyri 800 kílómetra þar. Þarf ég þá að borga Kílómetragjald þegar ég kem svo heim.
Hvað með aldraða og öryrkja. Ekk taka þeir strædó eða labba, Verða þeir á undanþágu með Kílómetragjald,
let's file a collective lawsuit against the government that forces us to buy an electric car and now wants to impose financial penalties on us for every kilometer we drive. This is not the government, these are liars
Þetta gjald og væntanleg hækkun á nýorkubílum mun valda hækkun á verðbólgu og þar af leiðandi einnig hærri vöxtum á fólk sem að var ekki einu sinni að spá í nýjum bíl.
Ég held líka að útfærsla sem stendur og fellur með að fólk sé heiðarlegt og á að taka gildi 1. janúar sé fyrirfram dæmd til að mistakast:
1) Nýjir bílar eru skoðunarskyldir eftir 4 ár. Ef tekið er dæmi af bíl sem var keyptur 2023 að þá þarf hann ekki að fara í skoðun fyrr en 2027, eigandi græðir s.s. ekkert endilega á að vera heiðarlegur á þessum tíma því að hver ætlar að sýna fram fram á að bílnum hafi verið ekið 1.1.'24 fram að skoðunardegi.
2) Það eru rúmlega 30 þúsund bílar sem falla í þennan flokk, að reikna með í janúarveðri að fólk eyði tíma í að fara með bílinn í aflestur í byrjun á þessum tíma er náttúrulega ferlega bjartsýnt.
Ég held að veggjöld séu í raun og veru miklu heiðarlegri og sanngjarnari fjármögnunarleið fyrir vegakerfið.
Ég held að fastur nefskattur svipaður og útvarpsgjaldið væri einnig heiðarlegri fjármögnunarleið.
Mér finnst einnig ákveðinn galli að nýorkubílar á erlendum númeraplötum sleppi við að greiða þetta gjald.
Hættið að reyna finna upp hjólið og takið upp sama fyrirkomulag og Norðmenn eru með um rafmagnsbíla.
Ég held að allir geti verið sammála um að það er sanngjarnt að allir er aka um vegi landsins greiði fyrir framkvæmdir, viðhald og þjónustu vegakerfisins. En þessar hugmyndir taka langt fram yfir það auk þess sem framkvæmd er vanhugsuð. Það er nokkuð ljóst að hér er verið að viðra hugmyndir um að þeir sem aka um á vistvænum bílum skuli endurgreiða ríkissjóði það tekjutap sem hann hefur orðið fyrir undanfarin ár.
Í skjalinu Áform um lagasetningu sem finna má á Samráðsgátt kemur margsinnis fram að tilgangur þessarar gjaldtöku er sá, að þeir sem noti vegakerfið greiði fyrir það. Það er auðvitað sanngjarnt. Á einum stað í skjalinu kemur fram að úrlausnarefnið sé að „tryggja ríkissjóði sjálfbæra tekjuöflun af ökutækjum og vegasamgöngum til framtíðar og vega upp á móti þeirri rénun tekna á þessu sviði sem orðið hefur á undanförnum árum“ Það er ekki hægt að skilja þessa setningu á annan hátt en að hér sé verið að krefja rafbílaeigendur um endurgreiðslu á þeim ívilnunum sem þeir hafa notið hingað til. Ég gerði mér a.m.k. ekki grein fyrir því, þegar ég ákveð að kaupa rafmagnsbíl, að lægri álögur væru lán sem ég þyrfti að endurgreiða ríkissjóði síðar.
Af hverjum lítra eldsneytis er greitt sérstakt bensíngjald, sem er föst krónutala, 52,45 kr/l og skal renna óskipt til Vegagerðarinnar að frádregnu innheimtugjaldi ríkissjóðs. Nú ek ég um 100 km á dag til og frá vinnu og það hefur vissulega verið búbót að aka um á rafmagnsbíl. Við erum með annan bíl á heimilinu, millistóran fjölskyldubíl sem eyðir að meðaltali skv. mæli tæpum 6 l/100km. Það er því ljóst að þau gjöld sem greiðast til vegagerðar eru um 3,15 kr/km. Hér er því verið að krefjast tvöfalds gjalds en t.d. ég myndi greiða ef ég æki um á jarðeldsneytisbíl.
Og þá að framkvæmdinni. Það stendur til að leggja kílómetragjald á öll ökutæki árið 2025 þannig að hér er einungis verið að vaða fram með tímabundna lausn. Hvað liggur á? Hvers vegna er þetta ekki útfært almennnilega frekar en að leggja fram vanhugsað kerfi í flýti? Það hefur ekkert verið hugsað út í framkvæmdina að öðru leiti en að fólk tilkynni hvað það ætli að aka mikið og verður rukkað miðað við það. Hvernig er unnt að vita hvort fólk leggi fram heiðarlega áætlun, þ.e. að upphafsstaða sé rétt skráð? Hvernig á að bregðast við því ef fólk setur ökutæki á stærri dekk til að lækka aksturstölur?
Nota frekar gjaldmælin ?. Hraðhleðslustöðvar verða með kr per KW. Hleðsla heima einnig.
Rafmagns Bill verður að vera skráður með heimahleðslu með mæli. Útfæra þetta gegnum gjaldmælin. Þeir sem bjóða uppá fría hleðslutæki borga þá kr gjaldið.
Algjör snilld að rukka eftir notkun en það er auðvelt að afvirkja kílómetramæla í bílum og ekki hægt að sjá að nokkuð hafi verið átt við þá áður eða lækka stöðuna eins og sjá má hér í þessari frétt.
https://www.ruv.is/kveikur/breyta-kilometrastodu-bila-fyrir-solu/
Algjörlega galið að eiga að treysta á þetta og óprúttnir aðilar munu sennilega nýta sér allar leiðir sem þeir geta til að spara sér aurinn.
Markmið þessa frumvarps er hvorki að minnka mengun né fjármagna slit á vegum, heldur að vera tekjuöflun fyrir ríkissjóð. Stjórnvöld hafa hingað til hvatt til kaupa á rafmagnsbílum, sem nú eiga að greiða kílómetragjald, óháð þyngd (og þar með sliti). Auk þess skýtur skökku við að gjald á hreina rafbíla sé þrefalt á við tvinnbíla, sem menga meira en rafbílar. Flestir eigendur tvinnbíla nota rafmagn dagsdaglega þannig að skilaboð stjórnvalda eru nú að fólk eigi að snúa sér að tvinnbílum, rafhlaupahjólum eða hjólum (sem fólk í dreifbíli og fólk í úthverfum hefur síður færi á að nota í og úr vinnu og daggæslu barna).
We already have tax based on use for both the electricity and petrol we put in our cars.
This is a stealth tax that will most likely not even be allocated to the roads.
It does not address differences in road wear caused by studded tyres, HGVs etc. It also does not address use by vehicles other than cars.
There is also no effective way to differentiate between private, public and unmaintained road use.
Að mínu mati eru 6 kr. á hvern ekinn km. rafbíla allt of hátt gjald. Þessi gjaldtaka mun bitna verst á ungu fjölskyldufólki og þá sérlega þeim sem búa á landsbyggðinni þar sem fólk þarf oft að aka langar vegalengdir til vinnu. Mér er til efs að fram hafi farið athugun á aldursdreifingu þeirra sem hafa fjárfest í rafbílum á undanförnum árum en ég dreg þá ályktun af því sem ég sé í kringum mig að meðalaldurinn sé í lægri kantinum miðað við eldsneytisbíla.
Ég bý á Suðurlandi og hingað á svæðið hafa margar ungar fjölskyldur fluttst á undanförnum árum. Fólk sem hefur menntað sig og sér nú tækifæri í að búa á landsbyggðinni, jafnvel í sveit og hefur skapað sér atvinnutækifæri með ýmsum hætti. Þetta hefur styrkt byggðaþróun á mjög jákvæðan hátt. Ég hef rætt við nokkrar fjölskyldur sem eru í þessum sporum og eiga rafbíl og gjaldtakan verður á bilinu 180.000 – 230.000 samkvæmt meðalakstri þeirra. Hjá ungu fólki sem þarf einnig að horfast í augu við miklar hækkanir á húsnæðislánum mun þetta rífa verulega í fjárhaginn.
Verði síðan settir á vegatollar í ofanálag (sbr. ný brú yfir Ölfusá) þá fer hver ferð til Reykjavikur að kosta okkur sem búum í ríflega 100 km fjarlægð frá borginni á þriðja þúsund krónur í beinan kostnað, fyrir utan allan annan kostnað, s.s. raforku, önnur bifreiðagjöld og slit.
Ég tel að verulega muni hægja á umskiptum yfir í rafbíla verði þetta gjald svona hátt. Það mun þýða mun meiri gjaldeyriseyðslu svo ekki sé talað um mengunina sem hlýst af því að flytja allt eldsneytið til landsins. Rafbílar bila mun minna en aðrir bílar svo að einnig þarf mun minna að flytja inn af varahlutum þeirra vegna.
Ég tel að 3 krónur á hvern ekinn km. sé sanngjörn gjaldtaka en það mun væntanlega kosta ríkið mikið að taka aftur upp kílómetragjaldtöku og vera þá enn og aftur komin með tvöfalt kerfi í þessum efnum. Sennilega yrðu almennir vegtollar sanngjarnasta leiðin í þessum efnum og gæti ríkið þá líka kroppað eitthvað af öllum túristunum sem heimsækja landið.
Hér er um afar vond áform að ræða.
1. Hér er verðið að boða nýja skattheimtu. Skattheinmta sem leggst þyngst á íbúa dreifbýlisins. Ef ég tek dæmi af
sjálfum mér en ég bý í dreifbýli og ek um 30.000 km á ári þá þýðir þetta 180.000 kr. aukinn skatt á ári.
2. Halda mætti að orkuskiptum bílaflotans sé lokið! Allur hvati til rafbílaeignar er blásið út af borðinu með
niðurfellingu ívilnunar til kaupa á rafmagnsbifreiðum sem verða nánast úr sögunni um áramótin og svo með
þessum áformum um kílómetraskatt.
3. Nær væri að hækka bifreiðargjöldin enn frekar. Þau mættu reikna út með enn frekari þrepaskiptu, út frá eigin
þyngd bifreiða. Það gæti orðið til þess að fólk reyndi í auknu mæli að fækka bifreiðum heimilisins, sérstaklega í
þéttbýli og/eða eiga minni bíla eða sleppa því alveg að eiga bíl. Nokkuð sem gæti stuðlað að bættum loftgæðum
og væri í samræmi við þær mörgu skýrslur sem út hafa komið um hvernig megi bæta loftgæði á Íslandi.
Reykjavík 10. október 2023
Náttúruverndarsamtök Íslands benda á það sem segir í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Íslands: „Áfram verður unnið að því að breytingar á sköttum og gjöldum styðji við loftslagsmarkmið.“
Jafnframt benda Náttúruverndarsamtökin á að losun hefur aukist hér á landi.
Í frumvarpinu er ekki gerð grein fyrir því á hvern hátt fyrirhugaðar breytingar á sköttum og gjöldum samkvæmt frumvarpsdrögunum styðja við loftslagsmarkmið ríkisstjórnarinnar.
Á einum stað í greinargerðinni segir:
„Samhliða því gætu breytingar á kolefnisgjaldi viðhaldið hvötum sem nauðsynlegir eru til orkuskipta. Samandregið hvetur kílómetragjald almennt til aukinnar vitundar um akstur og getur þannig dregið úr umferð, tilheyrandi umferðartöfum og losun gróðurhúsalofttegunda frá samgöngum."
Á hinn bóginn segir ofar í textanum:
„Með gjaldtöku fyrir notkun rafbíla er upp að nokkru marki dregið úr hvötum til orkuskipta."
Vandinn er að aðferð stjórnvalda til orkuskipta í vegasamgöngum hefur verið að lækka gjöld á rafbíla. Þar af leiðandi hefur ríkissjóður orðið af miklum fjármunum og vill nú – skiljanlega – fá tekjur af akstri þeirra sem keypt hafa sér rafbíla. Gott og vel, en verður þá ekki að hækka kolefnisgjaldið umtalsvert til að viðhalda hvatanum?
Það kann að mega lesa út úr þessum orðum í greinargerðinni:
„Á sama tíma skiptir máli að viðhalda hvötum til orkuskipta með kaupum almennings og fyrirtækja á hreinorkubílum til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Áfram verður því lagt á kolefnisgjald á jarðefnaeldsneyti til að fanga neikvæð ytri áhrif slíkrar losunar. Upphæð gjaldsins á hverjum tíma þarf að taka mið af þeim hvötum sem nauðsynlegir eru til að draga úr losun, m.a. með orkuskiptum."
Engin grein er þó gerð fyrir því hve mikið skal hækka kolefnisgjald til að koma í veg fyrir að kaup og akstur á orkufrekum bensín- og dísilbílum aukist um leið og kostnaður verður meiri við kaup og rekstur hreinorkubíla.
Náttúruverndarsamtök Íslands leggja til að þegar frumvarp þetta verður lagt fyrir Alþingi fylgi því skýringar um það hvernig hækkun gjalda á hreinorkubílum stenst loftslagsmarkmið ríkisstjórnarinnar.
F.h. Náttúruverndarsamtaka Íslands
Árni Finnsson
ViðhengiMeðfylgjandi er umsögn Félags íslenskra bifreiðaeigenda varðandi mál nr. 183/2023. ,,Áform um frumvarp til laga um kílómetragjald vegna notkunar bifreiða (gjaldtaka aksturs hreinorku- og tengiltvinnbifreiða)".
ViðhengiÞað sem fráfarandi fjármálaráðherra er að bjóða hér uppá er kallað "Milchmädchenrechnung" í Þýskalandi. Lauslega þýtt er átt við einhverjar útreikningar með rökum þessa sem eru álitin barnalegir. Gert er ráð fyrir að sjónarmiðin virðast trúverðugt, en sleppir mikilvægum atriðum eða byggist á röngum forsendum.
Hvað hefur verið sleppt? - Ég ætla að telja upp aðeins 3 - 4 atriði af mörgum:
1.) Veikindi og dauðsföll vegna loftmegunar, sem bílar valda (rafmagsbílar reyndar lika: dekkin þeirra mynda lika svífrýk):
Það er hægt að finna ótalmörg greinar um þetta efni á netinu, en ég ætla að vitna bara í eitt:
https://science.orf.at/stories/3213178/
Þar kemur m.a. fram, að "samkvæmt rannsókninni voru 6,7 milljónir ótímabærra dauðsfalla vegna loftmengunar, 1,4 milljónir vegna vatnsmengunar og 900.000 vegna blýs.
Áhrif umhverfismengunar á heilsu eru „mun meiri en af stríði, hryðjuverkum, malaríu, HIV, berklum, fíkniefnum og áfengi".
6,7 milljónir manns er ekkert smá, og það eru tæplega 0,84 promill af mannkýninu. Ef ég mundi reikna það beint út fyrir Ísland þá mundi ég fá 335 manns, eða nánast 1 mann á dag. Við vitum það, að það er ekki alveg svona slæmt hér á landi, en einhverju tugir manns væri nálægt sannleikanum. Ef jarðeldsneytisbíĺar mundu hverfa alveg, mundi ekki bara þessi talan lækka verulega, heldur væri lika talsvert minna álag á heilbrigðiskerfi vegna sjúkdóma af völdum loftmengunar. Ég væri ekki hissa, ef sparnaður vegna þess væri meira en tap vegna minna bensínskatts.
Fjármálaráðherra er hér með beðinn, að leggja fram útreikningar um það, til að bera það saman við tap á bensínskatti.
2.) Sprengjuhrið, sem við máttum upplifa þann 19. des 2019 gerðist vegna loftslagsbreytingar, þótt einhver veðurfræðing hér hélt annað fram. Ef maður googlar "Bombenzyklon" finnur maður nóg af greinum um það, hvað veldur,
https://klimagefahren.de/warum-ein-eiskalter-bomben-zyklon-zur-erderwaermung-passt/
og að svona fyrirbæri verður tiðari, þótt við sluppum sl. 3 vetur við það. Á meðan Íslendingar brenna jarðeldsneyti eru þær meðábyrgðir á þessum hamfarabreytingum, og tjónið, sem þetta "veður" veldur er umtalsvert.
Fjármálaráðherra er hér með beðinn, að leggja fram útreikningar um það, til að bera það saman við tap á bensínskatti.
3.) Tiðari úrhellisrigingar með tilheyrandi aurskríðum gerast vegna loftslagsbreytingar. Á meðan Íslendingar brenna jarðeldsneyti eru þær meðábyrgðir á þessum breytingum, og tjónið, sem svona "veður" veldur er umtalsvert.
Fjármálaráðherra er hér með beðinn, að leggja fram útreikningar um það, til að bera það saman við tap á bensínskatti.
4.) Fólk á landbyggðinni þarf sumt að keyra tugir kilometra til að komast í búð eða til læknis. Ekki er möguleiki fyrir hendi, að nota annarskonar samgönguleiðir heldur en einkabíll. Að fara tugir kilometra á malarvegi er ekki skemmtilegt. Og ef við mættum af og til á höfuðborgarsvæðinu með rafbíl, mengum við ekki einu sinni andrumloft bæjarbúa nema eitthvað smávegis.Við ættum að fá verðlaun fyrir það - í stað fyrir rukkun - sem væri í okkar tilfelli yfir 3.000 kr fyrir eina svona ferð. Vissulega fær landsbyggðafólk ferðastyrk fyrir 2 ferðir til sérfræðings á ári, en sumir þurfa að keyra oftar en það. Það er lika nógu slæmt að þurfa að ferðast svona langa vegalengdir til að fá þjónustu.
Það gleymdist Orðin "með reiðhjóli" í setningu I 4. púnkt hjá mér, en án þess er þessi setning lika mjög svo rétt, en kemus málinu minna við:
"Að fara tugir kilometra á malarvegi er ekki skemmtilegt." á að vera:
"Að fara tugir kilometra með reiðhjóli á malarvegi er ekki skemmtilegt."
1 litil reikningsdæmi í viðbót: skv.lögum um vörugjald af ökutækjum, eldsneyti o.fl. 1993 nr.29 skal af blýlausu bensíni greiða 52,45 kr xf hverjum lítra.
Nú er það svo, að við eigum litill bensínbíll sem kemst ca 15 km á einum litra af bensíni. Þá borgum við 3,5 kr kilometragjald - wtf?
Ég mótmæli þessum áformum.
Nú mætti halda að ríkisstjórn Íslands telji orkuskipti í samgöngum hafi náðst að fullu, miðað við þessi áform.
Að fella niður íviljanir til kaupa á hreinorkubílum OG setja gjald á hvern ekinn km mun verulega draga úr áhuga almennings á hreinorkubílum.
MARKMIÐ þessara áforma er einungis að jafna greiðsluþáttöku allra farartækja án tillits til nokkurs annars.
Hér er um grófann dreifbýlisskatt að ræða - fólk sem ekur um langann veg til að sækja þjónustu og atvinnu fær nú á baukinn fyrir að vera framsýnt. Því er refsað fyrir að aka á hreinni íslenskri orku.
Miklu nær væri að hækka bifreiðargjöldin, tengja þau betur við þyngd og mengunarstuðla.
Eigendur hreinorkubíla eru ekki mótfallin aukinni gjaldtöku en þessi áform hafa ekki verið vel ígrunduð, eru of íþyngjandi og vinna gegn markmiðum um orkuskipti í samgöngum.
Góð hugsun er í þessu fyrirhuguðu lagafrumvarpi:
1. Sangirni, felst í því að "þeir borga sem nota"
2. Jafnræði, þegar sama kilómetragjald leggst eftir notkun á alla jafnþunga bíla og almennt og sérstakt vörugjald eldsneytis verði jafnhliða fellt niður.
3. Traust, þegar greiðendur bera ábyrgð á að veita réttar upplýsingar fyrir gjaldtöku að hluta til.
Horfa þarf til þess að gjaldtaka sé ekki úr hófi miðað við meðalnotkun einkabíls og sé lipur í framkvæmd eins og ætlað er. Sérílagi ef sérstakt vegagjald verði að auki innheimt á ákveðnum stöðum. Þá ætti ekki að byrja að innheimta kílómetragjaldið áður en jafnræði kemst á með sama gjaldi á alla jafnþunga bíla.
En góðar hugmyndir innheimtu kílómetragjaldsins eru lítils virði ef skattinum er ekki ráðstafað í þágu þeirra sem borga hann eins og ætlað er. Þá er sá sem borgar ekki að "nota" og forsendur gjaldtöku í raun brostnar.
Setja þarf ákvæði í lögin sem skilyrða notkun kílómetragjaldsins alfarið í þágu bíla og bílaumferðar.
Kílómetragjaldið ætti þess vegna að nota til uppbygginga og endurbóta á vega- og gatnakerfi einkum þar sem bílaumferð er mest og vandinn er langstærstur sem er í Reykjavík. Þar er mjög brýnt að dreifa bílaumferð á fleiri stofnvegi og að endurbæta vegina fyrir miklu greiðari bílaumferð.
Kolefnisgjaldið ætti á sama hátt að nýta í þágu greiðanda til að kolefnisjafna eyðslu viðkomandi bíls og sýnist duga vel til þess að allir dísel-og bensínbílar séu nú þegar kolefnishlutlausir.
Eins og kom fram hjá umsagnaaðilum fyrir ofan vantar í tillögum að taka tillit til aðra sjónarmiða en bara að fylla ríkiskassann. Ráðuneytið þarf að uppfylla kröfur vandaðra stjórnsýslu, og fara eftir jafnræðis-, jafnréttis- og meðalhófsreglu stjórnsýslulaga - og að hafa samráð við a.m.k. umhverfis-, innvíða- ,félagsmála- og heilbrigðisráðuneyti.
Vegir á landsbyggðinni liggja ekki aðeins undir álagi vegna umferð einkabíla íbúa landsins og leigubíla frá ferðamönnum, heldur er líka að tala um umferð vörubíla sem skemma vegir landsins eins og mjólkurbíla, kjarnfóður-, áburðar- og sláturhúsflutningsbíla, óliu-,rusl- og ekki síðst skólabíla auk rúta sem flytja ferðamenn milli staða. Auk þess eru fjöldi þunga jeppa með hestakerrum að fara um vegir í sveitinni. Ekki er áætlun að láta þessir aðilar borga fyrir slit sem umferð þeirra bíla valda, nei, aðeins einkabílar verða rukkaðir?
Óháð þyngd og/eða mengunarstuðuls er markhópurinn innlendir hreinorku- og í minna mæli tvinnbílar - ekki einu sinni hreinorku- eða tvinnbílar ferðamanna sem koma til landsins eru með. Hvernig samræmist þessi áætlun jafnræðisreglu stjórnsýslulaga?
Talandi um jafnréttisregluna, hlýtur áform fjármálaráðuneytisins að hafa aðeins höfuðborgasvæði sem viðmið, og tekur ekki tillit til þess að fólkið úti á landinu hefur ekki val að sleppa einkabílinn, einfaldlega vegna þess að hér er enginn almenningssamgöngur milli bæja og byggða. Við þurfum að nota einkabílinn til að komast að heiman, til að koma í búð, í banka, til læknis, í íþróttamiðstöð, að heimsækja fólk. Yngri fjölskýldur hafa að aka krakkar sínar hingað og þangað. Að búa í sveit er mikill fórréttindi – til dæmis með hlíðsjón af lóftgæði, en þarf að leggjja refsiskatt í formi kílómetragjalds á okkur á landsbygginni fyrir það?
Mismunun færist en á hærri stíg, þegar horft er til þess, að það eru margir vegir á öllu landinu sem eru í eins slæmu ástandi og „Vatnsnesvegurinn“, sem varð frægur fyrir það að íbúar á Vatnsnesi gátu stofnað til gólfleika á veginum, eins holóttir og hann er.
Maður furðar sig á áætluðu gjaldtökunni fyrir viðhald vega á höfuðborgasvæðinu þegar fólkið úti á landinu býr við malarvegi sem hefur beðið eftir malbikum í 35 ár og þar sem hvorki gildandi né samgönguáætlun fyrir árin 2024–2038 felur í sér lagning bundins slitlags fyrir veg, sem er varaleið fyrir þjóðveg 1 þegar hringvegurinn lokast.
Í þessum tilfelli er því freistandi að huga að vegatollum (í staðinn fyrir kílómetragjald) fyrir ökumenn á höfðuborgarsvæði sem nota nýju leiðirnar/brýr/jarðgöng o.s.frv..
Að leggja skatt eingöngu á fólk í hreinorkubílum sem hugsar um sitt vistfræðilegt fótspor og hegðar sér meðvitað um ábyrgð sín varðandi umverfisvernd og loftslagsvandamál er rangur hvati og auk þess ekki í samræmi með meðalhófsreglu stjórnsýslulaga.
Samantekt:
6 kr. kílómetragjald er of hátt
upphæð gjaldsins á að fara eftir þyngd og mengunarstuðli bíla
að leggja hæsta upphæö á hreinorkubíla er vitlaus hvati
allir bílar verða gjaldskyldir samtímis
upphæðin tekur tillit til stöðu einstaklings (aldraða og öryrkja)
gjaldlækkandi stuðull v/búsetu á landsbygginni
vegatollur fyrir nýframkvæmdir á höfuðborgasvæði
bílar sem koma með ferðamönnum til landsins á líka að rukka fyrir slit á vegum
ákvæði í lögin sem skilyrða notkun kílómetragjaldsins alfarið í þágu Vegagerðarinnar
Njarðvík 15. október 2023.
Fjármála- og efnahagsráðuneytið
Efni: Umsögn við frumvarp til laga um kílómetragjald vegna notkunar bifreiða
(gjaldtaka aksturs hreinorku- og tengiltvinnbifreiða).
Umsögn
● Frumvarpið er til þess fallið að leggja verulegar fjárhagslegar byrðar á þá sem búa utan höfuðborgarsvæðisins. Það stuðlar að áframhaldandi ójafnræði vegna mun meiri greiðsluþátttöku þeirra sem búa á landsbyggðinni miðað við þá sem búa á höfuðborgarsvæðinu. Frumvarpið mun hafa neikvæð áhrif á búsetuskilyrði á landsbyggðinni.
● Lagt er til að fresta ákvörðun um þetta gjald þar til búið er að finna aðra og betri lausn.
Greinargerð
Telja verður að þetta frumvarp hafi þau áhrif að:
● Fjárhagsleg áhrif.
o Þeir sem búi á landsbyggðinni þurfi að greiða verulegar fjárhæðir af tekjum sínum vegna þessa gjalds og að áhrifin séu langt umfram það sem gert er ráð fyrir í greinargerðinni.
▪ Slík skattheimta er einnig óskiljanleg á tímum efnahagslegs óstöðugleika.
● Jafnræði.
o Jafnræði vegna greiðsluþátttöku í kostnaði vegna notkunar vegakerfisins komist alls ekki á vegna þessa.
o Jafnræði verði ekki vegna notkunar hreinorkubifreiða og tengiltvinnbifreiða.
o Jafnræði í greiðsluþátttöku þeirra sem búa á landsbyggðinni og á höfuðborgarsvæðinu verði ekki.
● Val um búsetu. Neikvæð byggðaþróun.
o Hvati verði að flytja til höfuðborgarsvæðisins hvort sem er til náms, vinnu eða annars.
Áhrif.
Þessi áform eru til þess fallin að hafa gríðarleg áhrif á daglegt líf þeirra sem búa á landsbyggðinni og starfa eða þurfa að sækja þjónustu eða nám í höfuðborginni. Það er greinilegt að það kemur alls ekkert fram hversu stórt atvinnusvæðið er og hversu samofið það er að vinna fjarri heimili sínu og mikill akstur úr og í vinnu. Sama á við um þátttöku í félagslífi, íþróttum og allri afþreyingu sem að stórum hluta er á höfuðborgarsvæðinu auk þess að sinna veikum ættingjum sem njóta aðhlynningar á sjúkrahúsum í Reykjavík. Margfeldisáhrif þessa gjalds fyrir þá sem búa í slíku nútíma samfélagi sem felst í daglegri þátttöku í öllu því sem á sér stað á svo samofnu svæði er gríðarlegt svo ekki sé meira sagt. Fyrir þá sem búa hins vegar til dæmis á höfuðborgarsvæðinu eru áhrif þessa gjalds líklega óveruleg. Til þess að hægt sé að átta sig betur á áhrifum þess að búa til dæmis í 50 km. frá höfuðborginni má til glöggvunar skoða eftirfarandi raunhæf dæmi um daglegt líf og akstur íbúa á slíku svæði.
Dæmi 1.
Einstaklingur sem starfar í Reykjavík og tekur virkan þátt í félagslífi í vinnunni, fer á íþróttaleiki í Reykjavík, fylgist með börnum sínum þar keppa, fara til læknis eða sinna einhverju öðru, ekur í mánuði 4.000 km á milli. Þetta felur í sér að þurfa stundum að aka tvisvar fram og til baka til Reykjavíkur sama daginn. Til dæmis til að sækja barn sitt í skólann eftir vinnu og síðan fara með barn í keppni í íþróttum í Reykjavík síðdegis. Þetta dæmi er byggt á rauntölu við akstur í september 2023 í nákvæmlega þessum tilvikum. Gjald sem er 6 krónur er þá 24.000 á mánuði og ef allt árið er með sambærilegum akstri er gjaldið á ári 288.000.
Dæmi 2.
Hjón sem eiga tvö börn starfa í Reykjavík og þurfa að mæta á mismunandi tímum í vinnuna og geta því ekki ekið þangað saman auk þess sem annað þeirra þarf að vera komið tímalega heim til að sækja barn á leikskólann og sinna eldra barni eftir skólann. Þau eru því á tveimur bifreiðum til þess að láta allt þetta ganga upp. Vitanlega væri kannski einfaldast að flytja á höfuðborgarsvæðið en börnin eru ánægð í skólanum og það er í samræmi við stefnu yfirvalda og stuðning við byggðaþróun að búið sé á fleiri stöðum í landinu. Akstur þeirra er því aldrei minni en 5.000 km á mánuði. Mánaðarlegur kostnaður vegna þessa er því 30.000 kr. og árlegt gjald 360.000 kr.
Dæmi 3.
Annað foreldri starfar í Reykjavík og þarf því a.m.k. að aka um 3.000 km á mánuði. Í fjölskyldunni eru einnig börn sem sameiginlega nota aðra bifreið fá heimilinu til þess að sinna námi í háskóla í Reykjavík. Samtals þurfa foreldrarnir því að standa straum af kostnaði vegna 6.000 km aksturs á mánuði eða 36.000 kr. sem eru samtals kr. 432.000 á ári. Þessum kostnaði þurfa foreldrar að standa straum af. Einhverjum kann að detta í hug að hægt sé að sameina allar ferðir en raunveruleikinn hefur sýnt að einungis hefur tekist að takmarka þetta í ferðir á tveimur bifreiðum. Stundum þarf hins vegar að fara á þremur enda þarf hver einstaklingur að sinna á mismunandi tímum til dæmis þátttöku í hópverkefnum í skólanum eða öðru.
Dæmi 4.
Einstaklingur fer til vinnu í Reykjavík og ekur þangað bara í vinnu og það sem vinnutengt um 2.500 km á mánuði. Auk þess ekur hann a.m.k. 500 km af öðrum ástæðum til dæmis að sækja læknisþjónustu fyrir sig eða aðra á Reykjavíkursvæðið, sækja íþróttakappleiki eða annað. Gjald fyrir 3.000 km akstur á mánuði er því kr. 18.000 og á ári er það 216.000 kr.
Dæmi 5.
Foreldrar eiga veikt barn sem liggur á sjúkrahúsi í Reykjavík. Þau skiptast á um að vera hjá barninu og sinna öðrum börnum heima hjá sér og fara því bæði á mismunandi tímum í Reykjavík á hverjum degi. Á mánuði aka þau því samtals 6.000 km. sem greiða þarf af 18.000 kr. á mánuði eða 216.000 á ári.
Mér er til efs að þeir sem búa á höfuðborgarsvæðinu átti sig á því hversu oft og mikill akstur þeirra sem ekki búa þar er vegna ýmissa erinda þangað. Foreldri sem þarf að sækja barn á ákveðnum tíma á leikskóla heima hjá sér og aka síðan síðdegis á fund í Reykjavík er þá búið að aka a.m.k. 200 km þann daginn. Margir þeir sem búa utan höfuðborgarsvæðisins sækja alla heilbrigðisþjónustu eins og til dæmis að fara til heimilislæknis eða sérfræðinga þangað sem þýðir þá aukaferð þann daginn. Svona má lengi telja. Ég hef undanfarið spurt hlutlaust þá sem ég hef hitt og búa á Suðurnesjunum og á Suðurlandi hvað þeim finnist um þessa tillögu. Sameiginlegt með öllum viðmælendum mínum er að þeir telji þetta hafi mjög mikil áhrif á þeirra líf og að rörsýn þeirra sem setja fram þessa tillögu sé alger varðandi þau áhrif sem þetta muni hafa.
Jafnræði.
Rökstuðningur í greinargerðunum stenst engan veginn skoðun hvað varðar jafnræði sem á að ná með þessu. Hins vegar tekst með þessum hugmyndum vel að ná ójafnræði varðandi greiðsluþátttöku notkunar hreinorkubifreiða og tengiltvinnbifreið. Þá er einnig útilokað að á þessum grundvelli náist jafnræði vegna greiðsluþátttöku í kostnaði vegna notkunar vegakerfisins. Einnig viðhelst með þessu ójafnræði í greiðsluþátttöku þeirra sem búa á landsbyggðinni og þeirra sem búa og starfa á höfuðborgarsvæðinu. Í nágrannalöndum okkar eins og Danmörku er að hluta brugðist við þessu ójafnræði vegna kostnaðar við að fara til og frá vinnu ef um er að ræða meira en 12 km aðra leiðina með skattafrádrætti. Sama má sjá í Noregi þar sem reiknaður er skattafrádráttur vegna ferða til og frá vinnu. Þá eru greinargerðinni óskiljanlegar fullyrðingar um að kílómetragjald hvetji til aukinnar vitundar um akstur og geti þannig dregið úr umferð. Þetta er óskiljanleg fullyrðing og í engum tengslum við raunveruleika þeirra sem þurfa til dæmis að sækja vinnu um langan veg, þurfa að sækja heilbrigðisþjónustu í Reykjavík eða nám. Jafnræði þeirra íbúa landsins sem búa á landsbyggðinni til náms, búsetu og starfa takmarkast verulega við þessa nálgun.
Val um búsetu. Neikvæð byggðaþróun.
Þessi áform eru í raun hvati til þess að flytja á höfuðborgarsvæðið hvort sem er til náms vinnu eða annars þar sem öll þjónusta, nám og flest störf landsins eru á tiltölulega smáu svæði. Þeir sem valið hafa að búa í nágrannabyggðalögum höfuðborgarsvæðisins þurfa nú jafnframt að skoða áhrif aukins kostnaðar á búsetu sína. Þetta er til þess fallið að hafa sömu neikvæðu áhrifin á val á búsetu eins gjaldskylda á vegum hefur haft í Noregi. Það frelsi sem hefur viðgengist fyrir þá sem búa í nokkurri fjarlægð frá höfuðborgarsvæðinu til þess að taka daglega virkan þátt í því sem er í boði þar er með þessu gjaldi takmarkað. Í gegnum árin hafa þeir sem þurfa að aka langt til vinnu, náms eða annað þurft að greiða hlutfallslega margfalt meira en hinir sem búa stutt frá allri þjónustu í landinu á höfuðborgarsvæðinu. Slíkt ójafnrétti hefur að hluta lagast með tilkomu hreinorkubifreiða þar sem skyndilega er orðin sanngjarnari skipting í slíkri greiðsluþátttöku landsmanna. Þess vegna er mikilvægt að leita annarra leiða við greiðsluþátttöku heldur en að miða við kílómetragjald.
Aðrar leiðir.
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar eru mörg göfug markmið eins og til dæmis það leiðarljós að við ætlum að vaxa til meiri velsældar, að skapa eigi jarðveg tækifæra, að setja eigi loftslagsmál í forgang og að nýta eigi tæknibreytingar til að skapa aukin lífsgæði og að stuðla eigi að heilbrigðara samfélagi. Sú einsleita lausn að setja á þetta gjald vinnur gegn þessum markmiðum. Nálgast þarf úrlausnarefnið með heildstæðari hætti og gera sér grein fyrir þeim áhrifum sem þessi gjaldtaka hefur á daglegt líf og fjárhag margra landsmanna. Ekki hvað síst þegar efnahagsástand er eins erfitt og óstöðugt og það er nú.
Aðrar einfaldari leiðir hljóta að vera færar. Það er til dæmis tækifæri til þess að setja á eitt sanngjarnt gjald á allar bifreiðar óháð akstri. Þannig er komið til móts við þarfir allra bifreiðareigenda á sambærilegan hátt. Það að greiða eitt tiltekið gjald á ári sem kannski væri 100.000 á ári hlýtur að vera einfaldara og ódýrara í framkvæmd heldur en kílómetragjald. Þetta var gert á sínum tíma þegar hægt var að velja um greiðslu ársgjalds af notkun díselbifreiða í stað kílómetragjalds. Einnig mætti taka tillit til þyngdar og eyðslu ökutækis við ákvörðun á gjaldi þar sem þyngra ökutæki slíta vegunum meira en þau sem léttari eru. Þá væri einnig rétt að hafa í huga að fjölskylda greiddi ákveðið hámarksgjald vegna bifreiða á heimilinu sem ekki væri meira en samanlagt 100.000 kr. á ári.
Niðurstaða
Skynsamlegast er að fresta ákvörðun um þetta gjald þar til búið er að finna aðra og betri lausn á þessari gjaldtöku eða einfaldlega hætta algerlega við gjaldtöku sem væri í sjálfu sér stuðningur við landsbyggðina og búsetu þar. Það er líka áhugavert að skoða í samanburði hvernig stuðlað er að aukinni notkun hreinorkubifreiða í öðrum löndum. Engin þeirra virðist vera með kílómetragjald enda eins og það er sett fram hér á landi er það til þess fallið að hvetja til minni akstur slíkra bifreiða en frekari notkunar annarra tegunda af bifreiðum.
Núverandi tillaga er til þess fallin að leggja verulegar fjárhagslegar byrðar á þá sem búa utan höfuðborgarsvæðisins, stuðla að áframhaldandi ójafnræði vegna mun meiri greiðsluþátttöku þeirra sem búa á landsbyggðinni miðað við þá sem búa á höfðborgarsvæðinu og að hafa neikvæð áhrif á val á búsetu úti á landi.
ViðhengiMeðfylgjandi er umsögn Rafbílasambands Íslands
ViðhengiÁstæða er til að fagna þessum fyrstu skrefum í átt til þess að allir vegfarendur greiði sambærileg gjöld af akstri um þjóðvegina til viðhalds og uppbyggingar vegakerfinu, óháð orkugjöfum. Hér er augljóslega aðeins um fyrsta skref að ræða en í framtíðinni hlýtur að verða tekið tillit til þyngdar ökutækja sem hefur veruleg áhrif á slit á vegum.
Það er hins vegar ástæða til að skoða nánar hvort tillögur um álögur á tengitvinnbíla mismuni vegfarendum eftir búsetu. Algengir tengitvinnbílar eru skráðir með u.þ.b. 50 km akstursgetu á rafmagni en í raun er hún almennt nær 30 km miðað við íslenskar aðstæður. Tengitvinnbílar með fjórhjóladrifi ganga einnig almennt fyrir jarðefnaeldsneyti þegar aðstæður krefjast þess að fjórhjóladrif sé notað.
Ökumenn tengitvinnbíla sem fara sjaldan langt frá heimili sínu og þurfa sjaldan að nota fjórhjóladrif geta að miklu leyti ekið á rafmagni. Á minni stöðum þar sem leiðir innanbæjar eru stuttar en aka þarf um langan veg vegna atvinnu, þjónustu eða vegna fjölskyldu geta hlutföllin hins vegar verið allt önnur.
Milli Egilsstaða og Reykjavíkur eru þannig 636 km aðra leiðina og 1.272 km báðar leiðir. Ökumaður tengitvinnbíls sem þyrfti að sækja sér læknisþjónustu til Reykjavíkur þyrfti því að greiða gjöld af jarðefnaeldsneyti vegna u.þ.b. 1.200 km en til viðbótar 2.544 krónur fyrir að aka leiðina á tengitvinnbíl.
Samkvæmt gögnum málsins er fyrirhugað að innheimta 6 krónur fyrir ekinn km á hreinum rafmagnsbíl en 2 krónur fyrir ekinn kílómetra á tengitvinnbíl. Það er ekki ljóst af gögnum málsins hvernig reiknað er út að eigendur tengitvinnbíla aki þriðjung ekinna km á rafmagni. Hins vegar hlýtur að teljast mjög líklegt að eigendur tengitvinnbíla sem búsettir eru á snjóþungum svæðum fjarri Reykjavík muni greiða mun meira vegna til ríkisins vegna aksturs tiltekins fjölda km á ári en eigendur samskonar bifreiða sem aka sama fjölda km á ári á höfuðborgarsvæðinu.
Með góðri kveðju,
Þóroddur Bjarnason
Prófessor við Háskóla Íslands
Meðfylgjandi í viðhengi er umsögn Landsvirkjunar.
ViðhengiMeðfylgjandi er umsögn Samtaka fjármálafyrirtækja.
bkv. Jóna Björk Guðnadóttir
ViðhengiGóðan dag,
Í viðhengi er umsögn Samtaka ferðaþjónustunnar um áform um frumvarp til laga um kílómetragjald vegna notkunar bifreiða.
Með góðum kveðjum
F.h. SAF
Gunnar Valur Sveinsson
ViðhengiMeðfylgjandi er umsögn Strætó bs.
Bestu kveðjur
Valgerður Gréta Benediktsdóttir
Samgöngusérfræðingur Strætó bs.
ViðhengiGóðan dag,
meðfylgjandi er umsögn Samtaka atvinnulífsins um málið.
ViðhengiMeðfylgjandi er umsögn Viðskiptaráðs Íslands
ViðhengiMeðfylgjandi er umsögn Bílgreinasambandsins og Samtaka verslunar og þjónustu.
ViðhengiSjá í viðhengi umsögn Bændasamtaka Íslands.
Viðhengi