Tilgangur frumvarps er annars vegar að innleiða tiltekin ákvæði reglugerðar (ESB) 2017/352 um að setja ramma um veitingu hafnarþjónustu og um sameiginlegar reglur um gagnsæi í fjármálum fyrir hafnir og hins vegar að breyta 17. gr. laganna til að skýra heimildir hafna til að taka gjald fyrir þjónustu við fiskeldisstarfsemi.

1. Með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 128/2019 frá 8. maí 2019 var reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) 2017/352 frá 15. febrúar 2017 um að setja ramma um veitingu hafnarþjónustu og um sameiginlegar reglur um gagnsæi í fjármálum fyrir hafnir, tekin upp í EES-samninginn. Gera þarf lagabreytingu til að innleiða tiltekin ákvæði reglugerðarinnar. Gerðin nær til hafna sem eru hluti af samevrópska flutninganetinu en hér á landi eru það hafnirnar i Reykjavík, Seyðisfirði, Reyðarfirði/Mjóeyrarhöfn, Vestmannaeyjum og Landeyjahöfn. Hún fjallar um fjárhagslegt gagnsæi í rekstri hafna, jafnræði aðila, samráð við hagsmunaaðila og notendur auk skilyrða fyrir veitingu þjónustu í höfnum. Kveðið er á um skipulag þjónustu sem veitt er í höfnum og skilyrði sem slík þjónusta skal uppfylla. Sérstaklega er kveðið á um fjárhagsleg tengsl hafnarstjórna við þá sem bjóða upp á hafnarþjónustu og gagnsæi þeirra tengsla.

Í hafnalögunum eru ekki ákvæði um það þegar einhver annar en höfnin sjálf býður upp á þjónustu í höfnum, líkt og reglugerðin gerir ráð fyrir, né heldur um möguleika hafnar eða lögbærs yfirvalds til að gera lágmarkskröfur til utanaðkomandi aðila til að fá að bjóða upp á þjónustu við skip eða heimildir til að takmarka fjölda þeirra sem bjóða upp á þessa þjónustu. Reglugerð (ESB) 2017/352 gerir ráð fyrir því að gjaldskrárákvarðanir geti verið kæranlegar og verður að gera breytingu til samræmis. Þá gerir reglugerðin ráð fyrir að hafnarstjórn ráðfæri sig við notendur hafna við álagningu gjalda en ekki er gert ráð fyrir því í hafnalögum nr. 61/2003.

2. 17. gr. hafnalaga nr. 61/2003 kveður á um heimildir hafna til gjaldtöku. Samkvæmt 1. tölul. 2. mgr. er heimilt að ákveða hafnagjald í gjaldskrám hafna. Til hafnagjalda telst m.a. aflagjald, sbr. e-lið 1. tölul. 2. mgr., þ.e. gjald af sjávarafurðum sem umskipað er, lestaðar eru eða losaðar í höfnum. Ákvæði þessu hefur verið beitt í tengslum við aflagjöld af eldisfiski og er talin þörf á því að endurskoða þetta ákvæði þar sem lagagrunnur fyrir gjaldtökunni er talinn óskýr. Veldur þetta vandræðum fyrir hafnir og fiskeldisfyrirtæki.